Τα τελευταία χρόνια, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έχουν γίνει αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινότητας των νέων. Από το Instagram και το TikTok μέχρι το Snapchat, οι πλατφόρμες αυτές έχουν αλλάξει ριζικά τον τρόπο που τα παιδιά και οι έφηβοι επικοινωνούν, εκφράζονται και αλληλεπιδρούν με τον κόσμο γύρω τους.

Ως ψυχολόγοι, καλούμαστε να κατανοήσουμε σε βάθος αυτή τη νέα πραγματικότητα και να βοηθήσουμε τους νέους να διαχειριστούν τις προκλήσεις που φέρνει. Ποιες είναι όμως οι επιπτώσεις των social media στην ψυχική υγεία των παιδιών και των εφήβων; Και πώς μπορούμε να τους στηρίξουμε αποτελεσματικά;

Οι δύο όψεις του νομίσματος

Αναμφίβολα, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έχουν τόσο θετικές όσο και αρνητικές πλευρές για τους νέους. Από τη μία, προσφέρουν ευκαιρίες για κοινωνικοποίηση, δημιουργική έκφραση και πρόσβαση σε πληροφορίες. Πολλοί νέοι βρίσκουν στα social media μια διέξοδο και ένα μέσο να συνδεθούν με άλλους που μοιράζονται τα ίδια ενδιαφέροντα.

Από την άλλη όμως, η υπερβολική χρήση τους μπορεί να οδηγήσει σε προβλήματα όπως άγχος, κατάθλιψη, διαταραχές ύπνου και χαμηλή αυτοεκτίμηση. 

Πιο συγκεκριμένα, η Βασιλική Εταιρεία Δημόσιας Υγείας (RSPH) δημοσίευσε το 2017 μια έκθεση με τίτλο «#StatusofMind», η οποία εξέτασε τις επιπτώσεις των μέσων κοινωνικής δικτύωσης στην ψυχική υγεία των νέων. Εντόπισε ότι οι πλατφόρμες θα μπορούσαν να επιδεινώσουν ζητήματα όπως το άγχος, η κατάθλιψη και η κακή ποιότητα ύπνου.

Ένα ιδιαίτερα ανησυχητικό ζήτημα είναι η σχέση μεταξύ της χρήσης των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και των διαταραχών της εικόνας του σώματος, που τροφοδοτείται από τα μη ρεαλιστικά πρότυπα που συχνά απεικονίζονται στο διαδίκτυο. 

Ο Διαδικτυακός Εκφοβισμός (Cyberbullying) έχει αναδειχθεί σε σοβαρό πρόβλημα. Έρευνα που διεξήχθη από το Ερευνητικό Κέντρο για τον Εκφοβισμό στο Διαδίκτυο επισήμανε ότι περίπου το 37% των νέων ηλικίας 12 έως 17 ετών έχουν πέσει θύματα εκφοβισμού στο Διαδίκτυο. Αυτό το εχθρικό περιβάλλον μπορεί να οδηγήσει σε σημαντική ψυχολογική δυσφορία, επηρεάζοντας την αυτοεκτίμηση και τη συνολική ψυχική υγεία.

Πώς μπορούμε να βοηθήσουμε

Ο ρόλος του ψυχολόγου στην εποχή των social media είναι πολυδιάστατος και απαιτεί μια ολιστική προσέγγιση. Αρχικά, είναι σημαντικό να εστιάσουμε στην εκπαίδευση των νέων σχετικά με τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Αυτό δεν περιορίζεται απλά στο να τους μάθουμε πώς να χρησιμοποιούν τις πλατφόρμες, αλλά κυρίως στο να τους βοηθήσουμε να αναπτύξουν κριτική σκέψη. Πρέπει να μάθουν να αξιολογούν το περιεχόμενο που βλέπουν, να αναγνωρίζουν την παραπληροφόρηση και να κατανοούν πώς η υπερβολική έκθεση σε εξιδανικευμένες εικόνες μπορεί να επηρεάσει την αυτοεικόνα τους.

Παράλληλα, είναι κρίσιμο να προωθήσουμε υγιείς συνήθειες χρήσης των social media. Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει τεχνικές διαχείρισης χρόνου, όπως ο καθορισμός ορίων στη χρήση των εφαρμογών ή η δημιουργία "ζωνών χωρίς κινητά" στο σπίτι. Ωστόσο, δεν αρκεί απλά να περιορίσουμε τη χρήση - πρέπει να βοηθήσουμε τους νέους να βρουν εναλλακτικές δραστηριότητες που τους γεμίζουν και τους ικανοποιούν εξίσου.

Η ενίσχυση της ψυχικής ανθεκτικότητας είναι επίσης ζωτικής σημασίας. Οι νέοι πρέπει να αναπτύξουν δεξιότητες για να αντιμετωπίζουν την αρνητικότητα και τον εκφοβισμό online. Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει τεχνικές διαχείρισης άγχους, ασκήσεις ενσυνειδητότητας, αλλά και πρακτικές συμβουλές για το πώς να αναφέρουν και να μπλοκάρουν επιβλαβές περιεχόμενο.

Εξίσου σημαντικό είναι να δημιουργήσουμε ένα υποστηρικτικό περιβάλλον όπου οι νέοι νιώθουν άνετα να μιλήσουν για τις εμπειρίες τους στα social media. Αυτό μπορεί να γίνει μέσω ατομικών συνεδριών, αλλά και ομαδικών θεραπειών όπου οι έφηβοι μπορούν να μοιραστούν τις εμπειρίες τους με συνομηλίκους τους. Η συμμετοχή των γονέων σε αυτή τη διαδικασία είναι επίσης κρίσιμη, καθώς μπορούν να παίξουν καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση υγιών συνηθειών.

Ως επαγγελματίες, οφείλουμε να παραμένουμε ενημερωμένοι για τις τελευταίες εξελίξεις στον χώρο των social media. Οι πλατφόρμες και οι τάσεις αλλάζουν ραγδαία, και πρέπει να προσαρμόζουμε συνεχώς τις προσεγγίσεις μας. Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει τη συμμετοχή σε σεμινάρια, την ανάγνωση ερευνών, ακόμα και την εξοικείωση με τις ίδιες τις πλατφόρμες που χρησιμοποιούν οι νέοι.

Τέλος, ας μην ξεχνάμε πως ο ρόλος μας ως ψυχολόγοι είναι να στηρίξουμε τους νέους σ' αυτή τη νέα ψηφιακή πραγματικότητα. Δεν πρόκειται για μάχη ενάντια στα social media, αλλά για μια προσπάθεια να βοηθήσουμε τα παιδιά και τους εφήβους να τα χρησιμοποιούν με σύνεση. Με υπομονή, κατανόηση και συνεχή διάλογο, μπορούμε να συμβάλουμε, ώστε η νέα γενιά να αξιοποιήσει τα θετικά των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, χωρίς να πέσει θύμα των παγίδων τους. Στο χέρι μας είναι να τους δώσουμε τα εφόδια για ένα υγιές ψηφιακό μέλλον.

Από την Ομάδα Synopsis